De meeste bouwkundig projectleiders van woningcorporaties zijn opgevoed met de trias energetica: eerst besparen, dan duurzaam opwekken, dan efficiënt gebruik van fossiele brandstoffen. Toch lijken we dat vergeten als het gaat om zonne-energie op flats. Vaak bereikt mij de vraag om “de flat volledig duurzaam te maken”, waarmee bedoeld wordt: evenveel elektriciteit opwekken als er wordt verbruikt voor de collectieve voorzieningen (lift, verlichting, pompen, …). Daar komen corporaties en huurders in mijn beleving niet altijd verder mee, om een paar redenen.
- Besparen op verlichting is eenvoudiger, goedkoper, makkelijker
Verlichting omvat in de meeste complexen 50 % tot 80 % van de totale elektriciteitsvraag. Met het rapport “flat op led” toonde ik met 14 corporaties in 2014 de mogelijkheden en de positieve ervaringen voor een massale uitrol van dimbare led-armaturen:
- De huidige TL-verlichting brandt 80% van de tijd op vol vermogen zonder dat er iemand profijt van heeft. Led-armaturen die bij afwezigheid terugdimmen naar 20 % van het vermogen, kunnen zo het elektraverbruik van het armatuur wel met 90 % terugdringen (zie onderstaande figuur).
- halvering van het verbruik van een flat: grofweg wordt het elektraverbruik van de totale flat door alleen led-verlichting met dimfunctie toe te passen gehalveerd. 50-80 % met besparing 90%, de rest blijft ongemoeid.
- rendement voor corporatie: De investering wordt door de corporatie in 5 jaar terugverdiend uit een besparing op onderhoud (geen lampjes meer vervangen, want een led-lamp gaat zo lang mee als het armatuur).
- besparing voor bewoners: de bewoners zijn blij met de lagere elektrakosten en het terugdimmen bij afwezigheid leidt in de praktijk niet tot een verminderd veiligheidsgevoel, integendeel zelfs. De terugverdientijd van de investering voor de meestvoorkomende posten (galerijverlichting, entree en vooral bergingen/trappenhuizen/parkeergarages) ligt tussen 1 en 7 jaar.
Oftewel: wee de projectleider die nu 100% van de huidige vraag met zonnepanelen op gaat wekken, terwijl over 3 jaar (alsnog) alsnog de lichten op groen gaan voor led-verlichting binnen uw corporatie… Met een (hoge) investering hebt u een simpele besparing onmogelijk gemaakt.
Meer weten over led?
- In het rapport “flat op led” (129 pagina’s, of de managementsamenvatting van 5) neem ik u graag mee langs ervaringen van verhuurders, laaghangend fruit, verdienmodel, verrekenen met huurders, technische aanbevelingen.
- Voor verschillende corporaties zoals Woonstad Rotterdam rol ik met het team “flat op led” projecten uit. Meer informatie in deze productsheet en op www.flatopled.nl
2. Op andere zaken dan verlichting kan vaak ook nog bespaard worden.
Denk aan mechanisch ventilatie op gelijkstroom (50 % besparing hoorde ik?), zuinigere liftmotoren, hydrofoor- en hoogwaterpompen. Ik ben geen expert, maar ik begrijp dat er veel mogelijk is en ook al “vanzelf” gaat gebeuren door vervanging bij afschrijving.
3. De investering in zonne-energie is extreem kwetsbaar voor aanpassing van de salderingsregeling.
Saldering houdt in dat teveel opgewekte zonnestroom in de zomer overdag, op jaarbasis mag worden weggestreept tegen verbruikte stroom op een ander moment. Deze regeling wordt in 2017 geëvalueerd, en mogelijk in 2020 aangepast.
De grootste elektriciteitsvraag van flats (verlichting) zit in de nacht en in de donkere maanden, en dan schijnt de zon niet. Uit onderstaande tabel blijkt dat in de 6 maanden waarin de zonnesystemen het beste werken, de flat overdag maar 22 % stroom verbruikt van het totaalverbruik.
Daarom zijn met name flats kwetsbaar voor het wegvallen van de salderingsregeling, die in 2017 geëvalueerd wordt. Met een accu kan de stroom nog wel overdag worden opgevangen en ’s avonds afgegeven, maar een accu kan de stroom niet een half jaar bewaren. Zie hier voor meer uitleg over de consequenties van het wegvallen van saldering.
| Tijd van de dag | Maanden met weinig zon
januari t/m maart, oktober t/m december |
Maanden met veel zon
april t/m september |
|---|---|---|
| Geen zon (0-8 uur, 20-24 uur) | 27 % | 32 % |
| Wel zon (8-20 uur) | 19 % | 22 % |
Tabel: elektriciteitsvraag van drie willekeurige galerijflats verdeeld over het jaar. bron: kwartierwaarden van slimme meters
4. Er blijft geen dak meer over, en daar krijgt u in de toekomst wellicht spijt van.
Het dak van de flat zal nog hard nodig zijn als de wens is om de flat (het verbruik van de bewoners) energieneutraal te maken. In diverse nul-op-de-meterprojecten worden flinke constructies met schansen op het dak gezet om maar zoveel mogelijk pv-panelen en/of zonneboilers kwijt te kunnen. En wie weet wat de toekomst brengt: er komen schattige superefficiënte kleine windmolens, nieuwe wifi-masten of andere toekomstige technologie. Wist u 15 jaar geleden al wat er nu op uw dak zou staan?
Wat is dan wijsheid? individuele systemen voor appartementen…
Ik twijfel. In ieder geval adviseer ik de komende tijd vooral in te zetten op led-verlichting, en zonne-energie op flats voor de collectieve meter misschien maar even te laten totdat de salderingsregeling geëvalueerd is. Ook zie ik in de praktijk steeds meer dat (met name op portiekflats) het eenvoudig en leuk is om zonne-energie-setjes aan de bewoners aan te bieden. Technisch gezien zijn bij portiekflats (3hoog oid) vaak wel 6 panelen per appartement te plaatsen en is de bekabeling ook goed te doen, zonodig buitenlangs door het portiek. In combinatie met renovatie levert dat ook nog heel veel step-subsidie op – portiekflats zijn vaak klein (60m2) waardoor de zonnepanelen extra zwaar meetellen in het energielabel.
